Osmanlı Devleti’nde İlk Resmi Kimlik Belgesi: Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Tezkiresi
Kimlik belgesi, bir kişinin kimliğini ve vatandaşlığını kanıtlayan resmi bir belgedir. Günümüzde kimlik belgeleri, çeşitli güvenlik unsurları ile sahteciliğe karşı korunmaktadır. Ancak, kimlik belgelerinin tarihi oldukça eskidir.
Osmanlı Devleti’nde ilk resmi kimlik belgesi, 1882 yılında düzenlenmiştir. Bu belge, “Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Tezkiresi” adıyla bilinmektedir. Tezkire, Osmanlıca “belge” anlamına gelmektedir.
Tezkire, 24×34 santim ebadında tek yaprak çizgili kağıda basılmıştır. Belgenin ön yüzünde, kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, dini, cinsiyeti, medeni durumu, mesleği, mahallesi ve hane numarası gibi bilgiler yer almaktadır. Belgenin arka yüzünde ise kişinin fotoğrafı bulunmaktadır.
Tezkire, Dâhiliye Nezâretine bağlı olarak nüfus işlerini yürüten Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesince vatandaşlara verilmektedir. Tezkire, Osmanlı İmparatorluğu’nun sona erdiği 1922 yılına kadar kullanılmıştır.
Tezkire’nin Düzenlenmesine Neden Olan Gelişmeler
Tezkire’nin düzenlenmesine neden olan gelişmelerden biri, Osmanlı Devleti’nin modernleşme çabalarıdır. Tanzimat Dönemi’nde (1839-1876) yapılan reformlar kapsamında, nüfusun kayıt altına alınması ve kimliklendirilmesi ihtiyacı doğmuştur.
Diğer bir gelişme ise, Osmanlı Devleti’nin güvenlik sorunlarının artmasıdır. 19. yüzyılın sonlarında, Osmanlı Devleti’nde isyanlar ve terör olayları artmıştır. Bu olayların önlenmesi için, vatandaşların kimliklerini tespit etmek ve kontrol etmek gerekli görülmüştür.
Tezkire’nin Özellikleri
Tezkire, Osmanlı Devleti’nin ilk resmi kimlik belgesi olması açısından önemlidir. Belge, o dönem için oldukça modern bir uygulamadır. Tezkire’nin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Belge, tek yaprak çizgili kağıda basılmıştır.
- Belgenin ön yüzünde, kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, dini, cinsiyeti, medeni durumu, mesleği, mahallesi ve hane numarası gibi bilgiler yer almaktadır.
- Belgenin arka yüzünde ise kişinin fotoğrafı bulunmaktadır.
- Belge, Dâhiliye Nezâretine bağlı olarak nüfus işlerini yürüten Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesince vatandaşlara verilmektedir.
Tezkire’nin Kullanım Alanları
Tezkire, Osmanlı Devleti’nde çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Belge, aşağıdaki amaçlar için kullanılmıştır:
- Vatandaşların kimliklerini tespit etmek ve kontrol etmek için
- Nüfus sayımı yapmak için
- Askerlik hizmetlerini yürütmek için
- Vergilendirme yapmak için
- Pasaport ve vize gibi belgeleri düzenlemek için
Tezkire’nin Sonu
Osmanlı İmparatorluğu’nun sona ermesiyle birlikte, Tezkire de kullanımdan kalkmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nde, 1929 yılından itibaren “Nüfus Cüzdanı” adı verilen yeni bir kimlik belgesi kullanılmaya başlanmıştır.
Sonuç
Tezkire, Osmanlı Devleti’nde kimlik belgelerinin başlangıcını temsil eden önemli bir belgedir. Belge, Osmanlı Devleti’nin modernleşme çabaları ve güvenlik sorunlarının artması gibi nedenlerle düzenlenmiştir. Tezkire, o dönem için oldukça modern bir uygulamadır ve çeşitli amaçlarla kullanılmıştır.