Kimlik Sorma Yetkisi Kimlerde Var?
Kimlik sorma yetkisi, bir kişinin kimliğini belirlemek için ona kimlik belgesi göstermesini isteme hakkıdır. Bu yetki, kamu görevlilerine ve özel güvenlik görevlilerine tanınmış bir yetkidir.
Kamu Görevlilerinde Kimlik Sorma Yetkisi
Türkiye’de kimlik sorma yetkisi, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu’nun (PVSK) 4/A maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, polis, bir kişiyi “kanunların verdiği görevlerini yerine getirirken” veya “bir suç işlediği veya işleyeceğinden kuvvetle şüphelendiği” hallerde durdurabilir ve kimlik sorabilir.
PVSK’nın 4/A maddesi, kolluk görevlilerinin kimlik sorma yetkisini aşağıdaki koşullara bağlamıştır:
- Görevli: Kimlik sorma yetkisini kullanacak olan kişinin, kanunla kendisine verilmiş bir görevi yerine getirmesi gerekir. Bu görev, polis, jandarma, çarşı ve mahalle bekçisi, gümrük muhafaza memuru, orman muhafaza memuru, sahil güvenlik personeli gibi kamu görevlileri tarafından yerine getirilebilir.
- Yer: Kimlik sorma işlemi, görevlinin görev yaptığı yerde veya görev alanı içinde gerçekleştirilmelidir.
- Zaman: Kimlik sorma işlemi, görevlinin görev yaptığı zaman diliminde gerçekleştirilmelidir.
- Şüphe: Kimlik sorma işlemi, görevlinin bir suç işlediği veya işleyeceğinden kuvvetle şüphelendiği kişiye karşı gerçekleştirilmelidir.
Özel Güvenlik Görevlilerinde Kimlik Sorma Yetkisi
Türkiye’de özel güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkisi, 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un 7. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, özel güvenlik görevlileri, “görevli oldukları yerlerde, suç işlenmesini önlemek veya suç işlendikten sonra delilleri korumak için” kimlik sorma yetkisine sahiptir.
5188 sayılı Kanun’un 7. maddesi, özel güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkisini aşağıdaki koşullara bağlamıştır:
- Görevli: Kimlik sorma yetkisini kullanacak olan kişinin, özel güvenlik görevlisi olması gerekir.
- Yer: Kimlik sorma işlemi, görevlinin görevli olduğu yerde gerçekleştirilmelidir.
- Zaman: Kimlik sorma işlemi, görevlinin görev yaptığı zaman diliminde gerçekleştirilmelidir.
- Suç: Kimlik sorma işlemi, suç işlenmesini önlemek veya suç işlendikten sonra delilleri korumak için gerçekleştirilmelidir.
Kimlik Sorma Yetkisinin Sınırları
Kimlik sorma yetkisi, bir kişinin temel hak ve özgürlüklerine müdahale eden bir yetkidir. Bu nedenle, bu yetki, hukuki sınırlar içinde kullanılmalıdır.
Kimlik sorma yetkisinin sınırlarını belirleyen temel hukuki kurallar şunlardır:
- Kanunilik ilkesi: Kimlik sorma yetkisi, ancak kanunla düzenlenmiş olmalıdır.
- Amaçlılık ilkesi: Kimlik sorma yetkisi, ancak kanunla belirlenen amaçları gerçekleştirmek için kullanılabilir.
- Orantılılık ilkesi: Kimlik sorma yetkisi, kişinin temel hak ve özgürlüklerine müdahalede bulunurken, bu müdahalenin ölçülü olması gerekir.
Kimlik Sorma Yetkisinin Kullanımı
Kimlik sorma yetkisi, görevlinin kimliğini belirleyen bir belgeyi göstererek kullanılmalıdır. Kişi, kimlik sorulduğunda, kimliğini belirlemek için gerekli bilgileri vermek zorundadır.
Kimlik sorma işlemi, kişinin onurunu ve saygınlığını zedelemeyecek şekilde gerçekleştirilmelidir. Kişinin kimlik sorma işlemine karşı itirazı olması halinde, görevli, itirazı dikkate almak ve gerekli açıklamaları yapmak zorundadır.
Kimlik Sorma Yetkisinin İhlali
Kimlik sorma yetkisinin hukuka aykırı olarak kullanılması, kişinin temel hak ve özgürlüklerine müdahale niteliğindedir. Bu nedenle, kimlik sorma yetkisinin hukuka aykırı olarak kullanılması halinde, kişi, hukuki yollardan korunabilir.
Kimlik sorma yetkisinin hukuka aykırı olarak kullanılması halinde, kişi, aşağıdaki hukuki yollardan korunabilir:
- İdari başvuru: Kişi, kimlik sorma işlemini gerçekleştiren görevliye veya görevlinin bağlı olduğu kuruma, idari başvuruda bulunabilir.
- Suç duyurusu: Kişi, kimlik sorma işlemini gerçekleştiren görevli hakkında, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilir.
- Dava açma: