Adnan Menderes’in Uçak Fabrikalarını Kapatma İddiası
Adnan Menderes’in uçak fabrikalarını kapattığı iddiası, Türkiye’nin yakın tarihindeki en tartışmalı konulardan biridir. Bu iddia, genellikle Menderes’in ABD’ye olan yakınlığı ve emperyalizme teslimiyeti ile ilişkilendirilir.
İddianın temel dayanağı, Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olan Kayseri TOMTAŞ’ın, 1952 yılında faaliyetlerine son vermesi ve fabrikanın Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE)’na devredilmesidir. Bu olay, Menderes’in iktidara geldiği 1950 yılından sonra, Türkiye’nin havacılık sanayisinin gelişmesinde bir gerileme olarak değerlendirilmektedir.
Ancak, bu iddianın doğruluğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı tarihçiler, Kayseri TOMTAŞ’ın kapanmasının, Menderes’in ABD ile olan yakınlaşmasından kaynaklandığını savunmaktadır. Bu tarihçilere göre, Menderes, ABD’nin Türkiye’ye askeri ve ekonomik yardımlarını sağlamak için, havacılık sanayisini ABD’ye devretme kararı almıştır.
Diğer tarihçiler ise, Kayseri TOMTAŞ’ın kapanmasının, daha çok ekonomik nedenlerden kaynaklandığını savunmaktadır. Bu tarihçilere göre, fabrika, yeterli sipariş alamamasından dolayı mali zorluklar yaşamaya başlamıştır. Bu durum, fabrikanın kapanmasına yol açmıştır.
İddianın ekonomik nedenlerden kaynaklandığını savunanlar, Kayseri TOMTAŞ’ın kapanmasına yol açan diğer faktörleri de şu şekilde sıralamaktadır:
- 1950’li yıllarda Türkiye’nin ekonomik kalkınması, ağırlıklı olarak tarıma ve sanayinin temel sektörlerine dayanıyordu. Havacılık sanayisi ise, henüz yeni gelişmekte olan bir sektördü.
- Kayseri TOMTAŞ, tamamen yerli sermaye ile kurulan bir fabrikaydı. Bu nedenle, yabancı ülkelerden rekabetçi fiyatlarla uçak ve uçak motoru temin etmek zorlaşıyordu.
- ABD, Türkiye’ye askeri ve ekonomik yardımlarda bulunurken, havacılık sanayisini de kendi kontrolü altında tutmak istiyordu. Bu nedenle, Türkiye’nin yerli uçak ve uçak motoru üretimini teşvik etmiyordu.
İddianın ekonomik nedenlerden kaynaklandığını savunanlar, Menderes’in ABD ile olan yakınlaşmasının, Kayseri TOMTAŞ’ın kapanmasına dolaylı olarak etki ettiğini kabul etmektedir. Ancak, bu etkinin doğrudan ve tek başına belirleyici olmadığını vurgulamaktadırlar.
İddianın Sonuçları
Adnan Menderes’in uçak fabrikalarını kapatma kararı, Türkiye’nin havacılık sanayisinin gelişiminde önemli bir gerileme olarak değerlendirilmektedir. Bu karar, Türkiye’nin yerli uçak ve uçak motoru üretimini engellemiş ve havacılık sanayisinin dışa bağımlılığını artırmıştır.
Bu gerileme, Türkiye’nin savunma sanayisine de olumsuz yansımıştır. Türkiye, 1950’li yıllardan itibaren, havacılık sanayisinin gelişmesini engelleyen bu kararı, 1970’li yıllardan itibaren telafi etmeye çalışmıştır. Ancak, bu çabalar, Türkiye’nin havacılık sanayisinin gelişmiş ülkelere yetişmesini sağlayacak düzeyde olmamıştır.
Sonuç
Adnan Menderes’in uçak fabrikalarını kapatma kararı, Türkiye’nin yakın tarihindeki en tartışmalı konulardan biridir. Bu kararın nedenleri ve sonuçları konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak, bu kararın Türkiye’nin havacılık sanayisinin gelişiminde önemli bir gerileme olduğu konusunda bir ortak görüş bulunmaktadır.