Ampute
Ampute, bir veya daha fazla uzvunu kaybeden kişidir. Ampütasyon, genellikle travma, hastalık veya doğuştan gelen bir kusur nedeniyle yapılır. Ampütasyon, kişinin hayatını önemli ölçüde etkileyebilir ve fiziksel, psikolojik ve sosyal zorluklara yol açabilir.
Ampütasyon Türleri
Ampütasyonlar, kaybedilen uzvun türüne ve seviyesine göre sınıflandırılır. En sık görülen ampütasyon türleri şunlardır:
- El ampütasyonu: El veya parmakların kaybı.
- Kol ampütasyonu: Kolun dirsekten veya omuzdan kaybı.
- Bacak ampütasyonu: Bacak veya ayağın dizden veya kalçadan kaybı.
- Pelvik ampütasyon: Pelvis kemiğinin bir kısmının veya tamamının kaybı.
Ampütasyon Nedenleri
Ampütasyonun en sık görülen nedenleri şunlardır:
- Travma: Kazalar, düşmeler, yanıklar ve savaş yaralanmaları gibi travmalar, ampütasyona yol açabilir.
- Hastalıklar: Kanser, diyabet, enfeksiyonlar ve dolaşım bozuklukları gibi hastalıklar, ampütasyona yol açabilir.
- Doğuştan gelen kusurlar: Bazı kişiler, doğuştan eksik veya deforme olmuş uzuvlarla dünyaya gelirler. Bu durum, ampütasyon gerektirir.
Ampütasyonun Etkileri
Ampütasyon, kişinin hayatını önemli ölçüde etkileyebilir. Ampütasyonun fiziksel etkileri şunlardır:
- Hareket kısıtlılığı: Amputeler, kaybedilen uzvunu kullanamazlar. Bu durum, yürüme, merdiven çıkma, giyinme ve yemek yeme gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir.
- Ağrı: Ampütasyon sonrası ağrı, yaygın bir sorundur. Ağrı, genellikle uzuvun kaybedilen kısmında veya ampütasyon bölgesinde hissedilir.
- Fantom ağrı: Fantom ağrı, ampütasyon sonrası kaybedilen uzvun hala var olduğu hissidir. Fantom ağrı, genellikle ağrı kesicilerle tedavi edilir.
- Denge sorunları: Ampütasyon, kişinin dengesini etkileyebilir. Bu durum, düşme riskini artırabilir.
- Yorgunluk: Amputeler, günlük aktiviteleri yapmak için daha fazla enerji harcarlar. Bu durum, yorgunluğa yol açabilir.
Ampütasyonun psikolojik etkileri şunlardır:
- Depresyon: Amputeler, kaybedilen uzvunu yas tutarlar. Bu durum, depresyona yol açabilir.
- Kaydı: Amputeler, kaybedilen uzvunu kaybettikleri için utanç veya suçluluk hissedebilirler. Bu durum, kaydıya yol açabilir.
- Öfke: Amputeler, kaybedilen uzvunu geri alamayacakları için öfke hissedebilirler. Bu durum, öfke nöbetlerine yol açabilir.
- Sosyal izolasyon: Amputeler, kaybedilen uzvunu nedeniyle sosyal olarak izole olabilirler. Bu durum, yalnızlık ve depresyona yol açabilir.
Ampütasyonun sosyal etkileri şunlardır:
- İş kaybı: Amputeler, kaybedilen uzvunu nedeniyle işlerini kaybedebilirler. Bu durum, finansal zorluklara yol açabilir.
- Sosyal aktivitelerden uzaklaşma: Amputeler, kaybedilen uzvunu nedeniyle sosyal aktivitelerden uzaklaşabilirler. Bu durum, yalnızlık ve depresyona yol açabilir.
- Ayrımcılık: Amputeler, kaybedilen uzvunu nedeniyle ayrımcılığa uğrayabilirler. Bu durum, iş bulma, eğitim alma ve sosyalleşme gibi alanlarda zorluklara yol açabilir.
Ampütasyon Tedavisi
Ampütasyon tedavisi, kişinin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Ampütasyon tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
- Protez: Protez, kaybedilen uzvun yerine kullanılan yapay bir uzvudur. Protezler, kişinin günlük aktivitelerini yapmasını kolaylaştırır.
- Fizik tedavi: Fizik tedavi, amputelerin kaybedilen uzvunu kullanmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Fizik tedavi ayrıca, amputelerin ağrısını ve yorgunluğunu azaltmaya yardımcı olur.
- Mesleki terapi: Mesleki terapi, amputelerin günlük aktivitelerini yapmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Mesleki terapi ayrıca, amputelerin iş bulmalarına yardımcı olur.
- Psikolojik tedavi: Psikolojik tedavi, amputelerin kaybedilen uzvunu yas tutmalarına ve yeni hayatlarına uyum sağlamalarına yardımcı olur. Psikolojik tedavi ayrıca, amputelerin depresyon, kaydı ve öfke gibi duygularla başa çıkmalarına yardımcı olur.
Ampütasyonla Yaşamak
Ampütasyonla yaşamak, zorlu bir süreç olabilir. Ancak, amputeler, doğru tedavi ve destekle, kaybedilen uzvunu kaybettikleri hayatlarına uyum sağlayabilirler. Ampütasyonla yaşamak için yapılabilecekler şunlardır:
- Protez kullanmak: Protez, kaybedilen uzvun yerine kullanılan yapay bir uzvudur. Protezler, kişinin günlük aktivitelerini yapmasını kolaylaştırır.
- Fizik tedaviye gitmek: Fizik tedavi, amputelerin kaybedilen uzvunu kullanmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Fizik tedavi ayrıca, amputelerin ağrısını ve yorgunluğunu azaltmaya yardımcı olur.
- Mesleki terapiye gitmek: Mesleki terapi, amputelerin günlük aktivitelerini yapmayı öğrenmelerine yardımcı olur. Mesleki terapi ayrıca, amputelerin iş bulmalarına yardımcı olur.
- Psikolojik tedaviye gitmek: Psikolojik tedavi, amputelerin kaybedilen uzvunu yas tutmalarına ve yeni hayatlarına uyum sağlamalarına yardımcı olur. Psikolojik tedavi ayrıca, amputelerin depresyon, kaydı ve öfke gibi duygularla başa çıkmalarına yardımcı olur.
- Ampute destek gruplarına katılmak: Ampute destek grupları, amputelerin birbirleriyle tanışmaları ve deneyimlerini paylaşmaları için bir fırsat sağlar. Ampute destek grupları, amputelerin kaybedilen uzvunu kaybettikleri hayatlarına uyum sağlamalarına yardımcı olur.
Faydalı Siteler
- Ampute Derneği: https://www.ampute.org/
- Ampute Koalisyonu: https://www.ampute-coalition.org/
- Ampute Atletleri Derneği: https://www.amputeathletes.org/
İlgili Dosyalar
- Ampütasyonla Yaşamak İçin İpuçları: https://www.ampute.org/wp-content/uploads/2017/06/Tips-for-Living-with-Amputation.pdf
- Ampütasyon Sonrası Ağrı Yönetimi: https://www.ampute-coalition.org/wp-content/uploads/2017/06/Pain-Management-After-Amputation.pdf
- Ampütasyon Sonrası Psikolojik Destek: https://www.amputeathletes.org/wp-content/uploads/2017/06/Psychological-Support-After-Amputation.pdf