Bekçi Kimlik Sorgulayabilir mi?
Kimlik Sorgulama Yetkisi Nedir?
Kimlik sorma yetkisi, kolluk kuvvetlerinin belirli durumlarda kişileri durdurup kimlik bilgilerini tespit etme yetkisidir. Bu yetki, suç işlenmesini önlemek, suçun faillerini yakalamak ve mevcut ve muhtemel tehlikeleri bertaraf etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti’nde Kimlik Sorgulama Yetkisi
Türkiye Cumhuriyeti’nde kimlik sorma yetkisi, Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu‘nun 4. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, polisler;
- Suç işlenmesini önlemek,
- Suçun faillerini yakalamak,
- Suç delillerini toplamak,
- Kişilerin kimliğini belirlemek,
- Hakkında yakalama emri, zorla getirme kararı veya tutuklama kararı bulunan kişileri yakalamak,
- Kamu düzenini korumak,
- Koruma altına alınmış kişileri korumak,
- Olay yerini korumak,
- Yangın, kaza ve benzeri afetleri önlemek veya etkilerini azaltmak,
- Toplum güvenliğini bozacak veya huzuru bozacak olanları engellemek,
- Kanunların verdiği diğer görevleri yerine getirmek,
amaçlarıyla kişileri durdurup kimlik sorabilirler.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisi
Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu‘nun 2. maddesine göre, bekçiler, “asayişi korumak, önleyici kolluk hizmetlerini yerine getirmek, genel güvenlik ve asayişin devamını sağlamakla görevlidirler.”
Kanunun 16. maddesine göre ise, bekçiler;
- Bölgelerinde görev yaptıkları sırada,
- Suç işlenmesini önlemek,
- Suçun faillerini yakalamak,
- Suç delillerini toplamak,
- Kişilerin kimliğini belirlemek,
- Hakkında yakalama emri, zorla getirme kararı veya tutuklama kararı bulunan kişileri yakalamak,
- Kamu düzenini korumak,
- Koruma altına alınmış kişileri korumak,
- Olay yerini korumak,
- Yangın, kaza ve benzeri afetleri önlemek veya etkilerini azaltmak,
- Toplum güvenliğini bozacak veya huzuru bozacak olanları engellemek,
amaçlarıyla kişileri durdurup kimlik sorabilirler.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisinin Hukuki Dayanağı
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu‘nun 16. maddesine dayanmaktadır. Bu maddeye göre, bekçiler, yukarıda belirtilen amaçlarla kişileri durdurup kimlik sorabilirler.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisinin Kapsamı
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, sadece “kimlik tespiti” ile sınırlıdır. Bekçiler, kişilerin kimlik bilgilerini tespit etmek dışında, herhangi bir işlem yapamaz veya soru soramaz.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisinin Sınırları
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, Anayasa’nın 20. maddesinde düzenlenen “kişi dokunulmazlığı” ve 22. maddesinde düzenlenen “özel hayatın gizliliği” gibi temel hak ve özgürlükleri ihlal etmemelidir.
Bu nedenle, bekçilerin kimlik sorma yetkisi, aşağıdaki durumlarda sınırlandırılabilir:
- Kişiler, kimlik sorma yetkisine sahip bir kamu görevlisi tarafından durdurulduğunda, kimlik sorma yetkisinin dayanağını öğrenmeye ve bu yetkiyi kullanması için bir gerekçe sunmasını istemeye haklıdır.
- Kişiler, kimlik sorma işleminin amacını öğrenmeye ve bu amaç için yeterli olup olmadığını sorgulamaya haklıdır.
- Kişiler, kimlik sorma işleminin sınırlarını öğrenmeye ve bu sınırların aşılması durumunda itiraz etmeye haklıdır.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisinin Uygulaması
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, aşağıdaki usullere uygun olarak uygulanmalıdır:
- Bekçiler, kimlik sorma işlemini, görev yaptıkları bölge içinde ve görev saatleri içinde yapmalıdırlar.
- Bekçiler, kimlik sorma işlemini, sadece “kimlik tespiti” amacıyla yapmalıdırlar.
- Bekçiler, kimlik sorma işlemini, nezaketli ve saygılı bir şekilde yapmalıdırlar.
Bekçilerin Kimlik Sorgulama Yetkisinin İhlali
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, yukarıda belirtilen usullere uygun olarak kullanılmazsa, bu durum **Anayasa’nın 20