Bekçilerin Kimlik Sorması
Bekçiler, Türk Polis Teşkilatı’na bağlı olarak görev yapan, genel kolluk kuvveti olan kamu görevlileridir. 5188 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile düzenlenen bekçilerin görev ve yetkileri arasında kimlik sorma da yer almaktadır.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisi
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 16. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, bekçiler;
- Bölgelerinde bulunan kişileri, suç işlenmesini önlemek, suçun işlendiğini öğrendiğinde faillerini belirlemek, işlenen suçlarla ilgili bilgi toplamak ve şüphelileri yakalamak amacıyla kimliklerini sorabilirler.
- Bölgelerinde bulunan araçlarla ilgili, suç işlenmesini önlemek, suçun işlendiğini öğrendiğinde faillerini belirlemek, işlenen suçlarla ilgili bilgi toplamak ve şüphelileri yakalamak amacıyla araç tescil belgelerini sorabilirler.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin Sınırları
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, bazı sınırlamalara tabidir. Bu sınırlamalar, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, bekçiler;
- Kimlik sorma yetkisini, yalnızca görev yaptıkları bölgede kullanabilirler.
- Kimlik sorma yetkisini, yalnızca suç işlenmesini önlemek, suçun işlendiğini öğrendiğinde faillerini belirlemek, işlenen suçlarla ilgili bilgi toplamak ve şüphelileri yakalamak amacıyla kullanabilirler.
- Kimlik sorma yetkisini, yalnızca makul şüphe altında bulunan kişilere kullanabilirler.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin İhlal Edilmesi
Bekçilerin kimlik sorma yetkisini hukuka aykırı olarak kullanması halinde, kişiler tarafından şikayette bulunulabilir. Bu durumda, bekçi hakkında soruşturma başlatılır ve suçlu bulunması halinde, cezai ve idari işlemler uygulanabilir.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin Uygulaması
Bekçiler, kimlik sorma yetkisini kullanırken, aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:
- Kişiyi kimlik sormadan önce, makul şüphe altında olduğunun somut delillerle ortaya koyması gerekir.
- Kişiden kimlik sorarken, saygılı ve nezaketli bir şekilde davranmalıdır.
- Kişi, kimlik göstermek istemezse, bekçinin kimlik göstermeye zorlama yetkisi yoktur. Bu durumda, bekçinin, kişinin kimliğini belirlemek için başka yöntemlere başvurması gerekir.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin Tartışmaları
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, Türkiye’de uzun süredir tartışılan bir konudur. Bu tartışmalarda, bekçilerin kimlik sorma yetkisinin sınırlarının ne olması gerektiği, bekçilerin bu yetkiyi hukuka uygun olarak kullanıp kullanmadığı gibi konular gündeme gelmektedir.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin Destekçileri
Bekçilerin kimlik sorma yetkisinin destekçileri, bu yetkinin suçların önlenmesi ve suçluların yakalanmasına katkıda bulunduğunu savunmaktadır. Bu görüşe göre, bekçilerin kimlik sorma yetkisi, kişilerin kimliğini tespit ederek, suç işleyen veya suça karışmış olabilecek kişileri belirlemeyi ve yakalamayı kolaylaştırmaktadır.
Bekçilerin Kimlik Sorma Yetkisinin Karşıtları
Bekçilerin kimlik sorma yetkisinin karşıtları ise, bu yetkinin kişilerin temel hak ve özgürlüklerine müdahale oluşturduğunu savunmaktadır. Bu görüşe göre, bekçilerin kimlik sorma yetkisinin, kişilerin özel hayatın gizliliğini ihlal ettiği, suçsuz insanların haksız yere suçlanmasına neden olabileceği ve toplumsal huzuru bozabileceği iddia edilmektedir.
Sonuç
Bekçilerin kimlik sorma yetkisi, hem suçların önlenmesi hem de kişilerin temel hak ve özgürlükleri açısından önemli bir konudur. Bu yetkiyi sınırlamak, suçların önlenmesini zorlaştırabilirken, sınırlamamak da kişilerin temel hak ve özgürlüklerine müdahale oluşturabilir. Bu nedenle, bekçilerin kimlik sorma yetkisinin sınırlarının, suçların önlenmesi ve kişilerin temel hak ve özgürlükleri arasında bir denge kurularak belirlenmesi gerekmektedir.