Bitkisel Virüsler
Virüsler, canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece çoğalabilebilen mikroskobik enfeksiyon etkenleridir. Bitki virüsleri, bitkileri hastalandıran ve ürün kayıplarına neden olan bir grup virüstür.
Bitkisel Virüslerin Özellikleri
Bitkisel virüsler, gözle görülemeyecek kadar küçük yapıdadır. Boyutları 20 ile 400 nanometre arasında değişmektedir. Bu nedenle, bitkisel virüsleri incelemek için elektron mikroskobu kullanılmaktadır.
Bitkisel virüsler, protein kılıflı ve protein kılıfsız olmak üzere iki gruba ayrılır. Protein kılıflı virüsler, daha sağlam ve daha uzun süre canlı kalabilirler. Protein kılıfsız virüsler ise daha hassas ve daha kısa süre canlı kalabilirler.
Bitkisel virüsler, DNA veya RNA’dan oluşabilirler. DNA’lı virüsler, daha stabil ve daha uzun süre canlı kalabilirler. RNA’lı virüsler ise daha az stabil ve daha kısa süre canlı kalabilirler.
Bitkisel virüsler, bitkilerin hücrelerinde çoğalırlar. Bu çoğalma, virüsün genetik materyalinin bitki hücresinin DNA’sına entegre olmasıyla gerçekleşir.
Bitkisel Virüslerin Sınıflandırılması
Bitkisel virüsler, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir. Bu kriterler şunlardır:
- Virüsün yapısal özellikleri
- Virüsün genetik materyali
- Virüsün konakçı spektrumu
- Virüsün yayılma şekli
Virüsün yapısal özelliklerine göre bitkisel virüsler, aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- İpliksi virüsler: Bu virüsler, iplik şeklindedir. Örneğin, tütün mozaik virüsü (TMV), sarı cüce virüsü (YMV), domates sarı mozaik virüsü (TSWV) gibi virüsler ipliksi virüslerdir.
- Küresel virüsler: Bu virüsler, küresel şekle sahiptir. Örneğin, hıyar mozaik virüsü (CMV), patates Y virüsü (PVY), fasulye sarı mozaik virüsü (BYMV) gibi virüsler küresel virüslerdir.
- Yıldız şeklindeki virüsler: Bu virüsler, yıldız şeklindedir. Örneğin, patates mozaik virüsü (PMV), tatlı patates mozaik virüsü (PVY) gibi virüsler yıldız şeklindeki virüslerdir.
Virüsün genetik materyaline göre bitkisel virüsler, aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- DNA’lı virüsler: Bu virüslerin genetik materyali DNA’dır. Örneğin, tütün mozaik virüsü (TMV), sarı cüce virüsü (YMV), domates sarı mozaik virüsü (TSWV) gibi virüsler DNA’lı virüslerdir.
- RNA’lı virüsler: Bu virüslerin genetik materyali RNA’dır. Örneğin, hıyar mozaik virüsü (CMV), patates Y virüsü (PVY), fasulye sarı mozaik virüsü (BYMV) gibi virüsler RNA’lı virüslerdir.
Virüsün konakçı spektrumuna göre bitkisel virüsler, aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- Genel virüsler: Bu virüsler, çok geniş bir konakçı spektrumuna sahiptir. Örneğin, tütün mozaik virüsü (TMV), birçok bitki türünde enfeksiyona neden olabilir.
- Özel virüsler: Bu virüsler, belirli bir konakçı grubuna özgüdür. Örneğin, patates Y virüsü (PVY), patates ve bazı diğer bitki türlerinde enfeksiyona neden olabilir.
Virüsün yayılma şekline göre bitkisel virüsler, aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- Mekanik bulaşma: Bu bulaşma şekli, virüsün bitkilerin dokularına doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Örneğin, virüslü bitkilerin kesilen dallarının sağlıklı bitkilerle temas etmesi ile virüsün bulaşması gerçekleşebilir.
- Vektörle bulaşma: Bu bulaşma şekli, virüsün bir vektör tarafından taşınması yoluyla gerçekleşir. Vektörler, genellikle böceklerdir. Örneğin, yaprak bitleri, birçok bitkisel virüsün vektörüdür.
- Tohumla bulaşma: Bu bulaşma şekli, virüsün tohumlarla taşınması yoluyla gerçekleşir. Örneğin, patates Y virüsü (PVY), tohumlarla taşınabilir.
Bitkisel Virüslerin Etkileri
Bitkisel virüsler, bitkilerde çeşitli belirtilere neden olabilir. Bu belirtiler şunlardır:
- Mozaik: Yapraklarda renk değişikliği ve mozaik desen oluşması