Nisan ayında, Fransa Ulusal Kütüphanesi, Büyük Britanya’da yayınlanmış dört 19. yüzyıl kitabını, kapaklarında büyük olasılıkla arsenik içerdikleri için raflarından kaldırdı. Bu kitaplar, içerdikleri arsenik miktarını tam olarak belirlemek için karantinaya alındı. Bu, 19. ve 20. yüzyılın başlarına ait kumaş kaplı kitapların, o dönemde yaygın olan toksik boyaların kullanımı nedeniyle test edilmesi amacıyla yürütülen küresel bir çalışmanın parçası.
Tennessee, Nashville’deki Lipscomb Üniversitesi’nden kimyagerler, üniversitenin kütüphane koleksiyonundaki Viktorya dönemi kitaplarını inceleyerek kapaklardaki zehirli maddelerin seviyelerini belirlemek için çalışmalar yürütüyorlar. Bu hafta Denver’da düzenlenen Amerikan Kimya Derneği toplantısında ilk bulgularını paylaştılar. Spektroskopik tekniklerin bir kombinasyonunu kullanarak, bazı kitaplarda ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından belirlenen sınırın iki katından fazla kurşun konsantrasyonları tespit ettiler.
Lipscomb’un bu çabası, Delaware Üniversitesi’nin 2019’da kurduğu ve üniversite bilim insanlarıyla Winterthur Müzesi, Bahçesi ve Kütüphanesi arasında disiplinler arası bir iş birliği olarak başlatılan Zehirli Kitap Projesi’nden ilham aldı. İlk amaç, Winterthur’un dolaşımdaki ve nadir bulunan kitap koleksiyonundaki tüm Viktorya dönemi kitaplarını, dönemin duvar kağıtları, giysileri ve kumaş kitap kapaklarını boyamak için oldukça popüler olan bir zümrüt yeşili pigmenti olan bakır asetoarsenit adlı bir arsenik bileşiği için analiz etmekti. Ayrıca, Vincent van Gogh’un tercih ettiği kurşun kromat olarak da bilinen krom sarısı ile boyanmış kitap kapakları da incelendi ve projenin kapsamı dünya çapında genişletildi.
Zehirli Kitap Projesi devam ediyor, ancak şimdiye kadar test edilen 19. yüzyıl kumaş kaplı ciltlerin %50’sinde kurşun ve diğer yüksek derecede toksik ağır metaller olan arsenik, krom ve cıva tespit edildi. Fransa Ulusal Kütüphanesi’nde etkilenen kitaplar arasında Edward Hayes’in İrlanda Balladları’nın iki ciltlik versiyonu (1855), Romanya şiirlerinin çevrilmiş antolojisi (1856) ve Kraliyet Bahçıvanlık Derneği’nin 1862–1863 yıllarına ait kitabı bulunuyor.
Krom sarısı içeren kapaklarda bu seviyeler özellikle yüksekti. Ancak proje araştırmacıları, en azından şimdilik, krom sarısı ile boyanmış kitap kapaklarındaki krom ve kurşunun hâlâ kumaşa bağlı olduğunu da belirlediler. Öte yandan, zümrüt yeşili pigmenti son derece “kırılgan” olup, bu pigment tozları insan sağlığı için, özellikle de solunduğunda, tehlikelidir.
Lipscomb Üniversitesi’nden lisans öğrencisi Leila Ais, toksik boyalar için bir kitap kapağından örnek kesiyor.
Proje, bu tür kitapların güvenli bir şekilde taşınması ve saklanması için, nitril eldiven giyilmesi gibi önerilerde bulunuyor. Örneğin, arsenikli yeşil pigmentle uzun süreli doğrudan temas, cilt lezyonlarına ve cilt kanserine yol açabilir. Kitaplarla çalışırken yiyecek, içecek tüketmekten, tırnak yemekten veya yüzünüze dokunmaktan kaçınmalı ve ellerinizi iyice yıkamalı ve yüzeyleri temizlemelisiniz. Arsenikli yeşil kitaplar izole edilmeli ve mümkünse dolaşımdan çıkarılmalıdır. Ayrıca, profesyonel koruyucular, arsenikli pigment tozuna maruz kalmayı sınırlamak için bir kimyasal duman başlığı altında çalışmalıdır.
X-ışını kırınımı noktayı belirler 2022’de Lipscomb kütüphanecileri, Zehirli Kitap Projesi hakkında bilgi edindiler ve Beaman Kütüphanesi’ndeki 19. yüzyıl kitaplarının benzer bir analitik araştırmasını yürütmek için kimya bölümüne başvurdular. Lipscomb Üniversitesi’nde kimya okuyan ve çabaya dahil olanlardan biri olan Abigail Hoermann, “Bu eski toksik boyalarla kaplı kitaplar üniversitelerde, halk kütüphanelerinde ve özel koleksiyonlarda olabilir” dedi. “Bu nedenle, herkesin bu kitaplara ne kadar maruz kaldığını ve nasıl güvenli bir şekilde saklanabileceğini kolayca belirleyebilmesi için bir yol bulmak istiyoruz.”
Ekip, kapaklarda arsenik veya diğer ağır metallerin varlığını belirlemek için geniş bir koleksiyonu incelemek amacıyla X-ışını floresans spektroskopisinden yararlandı. Bu zehirlerin bulunduğu kitap kapaklarından kesilen örneklerdeki konsantrasyonları ölçmek için plazma optik emisyon spektroskopisi kullanıldı. Ayrıca, tespit edilen toksik metallerdeki spesifik pigment moleküllerini belirlemek için X-ışını kırınımını kullanarak analizlerini bir adım öteye taşıdılar.
Şu ana kadar elde edilen sonuçlar: Lipscomb koleksiyonundaki birkaç kitapta kurşun ve krom tespit edildi. Bu örneklerin bazılarında yüksek seviyelerde kurşun ve krom bulundu. Ölçülen en yüksek kurşun seviyesi, CDC limitinin iki katından fazlaydı, en yüksek krom konsantrasyonu ise limitin altı katıydı.
Lipscomb kütüphanesi, henüz test edilmemiş olan renklendirilmiş 19. yüzyıl kitaplarını analiz beklenirken plastikle kaplama kararı aldı. Zehirli Kitap Projesi önerilerine göre, kapaklarının tehlikeli boyalarla renklendirildiği bilinen kitaplar dolaşımdan çıkarıldı ve plastik torbalara kapatıldı.
XRD testi, bu ağır metallerden bazılarında kurşun(II) kromatın mevcut olduğunu gösterdi—krom sarısı pigmentinin bir bileşiği. Aslında, kurşun(II) kromatta eşit miktarda kurşun ve krom bulunmasına rağmen, kitap kapaklarında kromdan çok daha fazla kurşun bulunmasına şaşırdılar. Daha fazla araştırmaya ihtiyaç var, ancak işleyen hipotez, bu kapaklardaki boyalarda başka kurşun bazlı pigmentlerin—belki kurşun(II) oksit veya kurşun(II) sülfid—olabileceği yönünde.