Farklı ülkeler ve kanunlar tarafından belirlenen koşullara göre, kadın ve erkeklerin emeklilik yaşı hesaplaması değişir. Türkiye’de ise bu şartlar nasıl belirlenir?
Genellikle, erkekler kadınlarla karşılaştırıldığında emeklilik yaşını daha geç bir zamanda alır. Kadınlar ise her zaman daha erken bir yaşta emekli olma hakkına sahiptir. Türkiye’de ise belirli dönemlerde çıkan kanunlara göre emeklilik koşulları değişebilir. Kişilerin emekli olacakları yaş ve zamanı hesaplarken, sigortalı oldukları yıl ve yaş oldukça önemlidir. Kadın ve erkeklerin emeklilik yaş hesaplamalarında, ödenen SGK prim tutarları da hesaba katılır.
Türkiye’de erkekler için ve kadınlar için emeklilik yaşı kaçtır?
Emeklilik yaşı hesaplamasında kadın ve erkekler için önemli kriterler belirli dönemlerdir. Önceden 1990 ve 2008 öncesi gibi dönemlerde hesaplama farklıydı. Kanundaki şartları taşıyanlar, belirtilen yaş şartını yerine getirdiklerinde emeklilik aylıklarını alabilirler.
Kişiler, sigortalı işe başlama tarihinde kanundaki kriterleri taşıyorsa ve primlerini tam olarak ödemişlerse emekli olmaya hak kazanırlar. Hesaplama için en önemli kriter ödenen SGK primleridir. Cinsiyet, sigorta kolu ve çalışmaya başlama tarihi dikkate alınır. Erkekler ve kadınlar farklı zamanlarda emeklilik haklarına sahip olabilirler. Kişilerin sigortaya başlangıç tarihi ve hangi seçenekte prim ödedikleri de hesaplama için değerlendirilir. Kanunen birçok değişiklik yapıldığı için emeklilik yaş ve maaş hesaplamalarında dikkatli olunması gerekir.
Günümüzde bireysel emeklilik, erken emeklilik ve emeklilikte yaşa takılanlar için kanunen değişiklikler yapılmaktadır. Hangi yıla ait kanunlara dikkat edilmelidir. Kadın veya erkeğin çalıştığı tarihte hangi kanun kapsamına girdiği, emeklilik yaşı hesaplamasında önemlidir. Örneğin, 8 Eylül 1999 öncesi ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için şartlar farklıdır. 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında ilk defa sigortalı olanlar için de kriterler değişiklik gösterir. 30 Nisan 2008’den sonra ilk defa sigortalı olanlar için de emeklilik yaş şartları değişir. Dolayısıyla erkek ve kadınlarda emeklilik yaşı hesaplaması için 3 döneme dikkat edilmelidir.
Kadınların emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplaması da 1999 öncesi sigortalı olanlar için 3600 gündür. Prim ödeme şartının yanı sıra, 15 sene sigortalı olma şartı da vardır. 1999 öncesi ilk defa sigortalı olan kadınlar için emeklilik yaşı 56’dır. Erkekler için ise 3600 gün prim ödeme şartı, 15 yılı SGK hizmet şartı ve 58 yaş şartı vardır. 8 Eylül 1999 ile Nisan 2008 arasında ilk defa sigortalı olanlar için kriterler değişiktir. Bu tarihler arasında ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadın ve erkekler için 25 yıl sigortalılık şartı ve 7.000 gün prim ödeme şartı vardır. 25 yıl sigortalılık ve prim ödeme şartlarını yerine getiren erkekler 60 yaşını, kadınlar ise 58 yaşını doldurduklarında emekli olabilirler.
Kadın ve erkek emeklilik yaşları hesaplamasında kişilerin mesleği de önemlidir. Örneğin, kolluk kuvvetleri biriminde çalışanlar daha erken yaşlarda emekli olabilirler. Ayrıca, bedensel yıpranmaya sebep olan bazı endüstriyel işlerde çalışanlar da kanunlara göre daha erken emekli olabilirler.
Kadınlarda 4A SGK emeklilik için gereken şartlar nelerdir?
Sigortadan 4a hizmet grubundan emekli olmak isteyenler için üç dönem oldukça önemlidir. Bu dönemler şu şekildedir:
- 08.09.1999 öncesi işe girenler
- 09.09.1998 yılları arası ilk defa sigortalı olanlar
- 30 Nisan 2008 sonrasında ilk defa sigortalı olan kişiler
Bu kişiler kısmi emeklilik şartlarına sahiptirler ve yaştan emekli olabilirler. Emekli maaşı alabilmesi ve emeklilik talebinde bulunabilmesi için sigortalılık süresindeki hizmet süresi, yaş koşulları ve prim ödeme süresini yerine getirmesi gerekmektedir.
Sigortalılık süresi kadınlar için 20, erkekler için 25 yıldır. Sigortalılık süresi hesaplanırken kişilerin sigortalılık başlangıç tarihi baz alınır. Bu tarih, kişinin işe başlaması ve sigortalı olmasıyla başlar. Yurt dışında çalışan kişiler, yurt dışındaki hizmet sürelerini borçlanabilirler. Eğer kişi sigortaya başlama tarihinden önceki süre için borçlanmışsa, sigorta başlangıç tarihi borçlanılan gün sayısı kadar geriye gidilerek bulunur.
Prim ödeme süresi sigortaya işe giriş tarihine göre değişiklik gösterir. Sigortalı çalışanlar her ay sigorta primi öderler. Emekli maaşı bağlanması için önemli olan diğer bir unsur ise yaş şartıdır. Emekli olmak için gerekli olan yaş şartı da sigorta başlangıç tarihine göre değişiklik gösterir.
Erken emeklilik şartları kadınlar ve erkekler için farklıdır. Kadınlar, sigortalılık hizmeti sonrası süredeki doğumlarını borçlanabilirler. Kadınlar, erken emeklilik şartları kapsamında üç çocuk için altı yıl yani 2160 gün kazanma şansına sahiptirler. Erkekler için ise asker borçlanma imkanı bulunur. Bu sayede erkekler, 2 yıl daha erken emekli olma hakkı elde ederler.
A) 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olan kadınların emeklilik yaş tablosu
İşe başlama tarihleri ve sigortalı oldukları tarihlere göre kadınlardaki emeklilik şartları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
İşe Başlama Tarihi /Tamamlaması Gereken – Tamamlaması Gereken – Yaş – Prim
- 01.04.1981 öncesi ise 20 Yok 5000
- 01.04.1981-08.09.1981 arasında 20 38 5000
- 09.09.1981-23.05.1984 arasında 20 40 5000
- 24.05.1984-23.05.1985 arasında 20 41 5000
- 24.05.1985-23.05.1986 arasında 20 42 5075
- 24.05.1986-23.05.1987 arasında 20 43 5150
- 24.05.1987-23.05.1988 arasında 20 44 5225
- 24.05.1988-23.05.1989 arasında 20 45 5300
- 24.05.1989-23.05.1991 arasında 20 46 5375
- 24.05.1990-23.05.1991 arasında 20 47 5450
- 24.05.1991-23.05.1992 arasında 20 48 5525
- 24.05.1992-23.05.1993 arasında 20 49 5600
- 24.05.1993-23.05.1994 arasında 20 50 5675
- 24.05.1994-23.05.1995 arasında 20 51 5750
- 24.05.1995-23.05.1996 arasında 20 52 5825
- 24.05.1996-23.05.1997 arasında 20 53 5900
- 24.05.1997-23.05.1998 arasında 20 54 5975
- 24.05.1998-23.05.1999 arasında 20 55 5975
- 24.05.1999-08.09.1999 arasında 20 56 5975
B) 08.09.1999 ile 30.04.2008 tarihleri arası sigortası başlayan kadınların emeklilik yaş tablosu
08.09.1999 ile 30.04.2008 tarihleri arasında sigortalı olarak işe başlayan kadınlar, normal emeklilik şartlarına ek olarak iki yöntemle emekli olma hakkına sahiptirler. Normal emeklilik şartlarına göre kadınların emekli olabilmesi için 58 yaşını tamamlamaları gerekmektedir. Ayrıca yaş şartıyla birlikte 7000 prim gün sayısı şartı da aranmaktadır.
Kadınlar için erken emeklilik şartları ise normal emeklilik şartlarından farklılık gösterir. Bazı şartları sağlayan kadınlar, 4500 gün prim ödeme koşuluyla erken emekli olabilirler. Bu kadınlar, normal emeklilik şartlarına göre daha önce emekli olma hakkına sahip olurlar.
58 yaş şartını tamamlayan kadınlar, 20 yıl boyunca sigortalı çalıştıktan sonra 4500 prim gününü doldurduysa kısmi emekli olma hakkına sahip olurlar.
C) 01.05.2008 tarihinden sonra sigortalı olan kadınların emeklilik yaş tablosu
- 01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 59 yaş
- 01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 60 yaş
- 01.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 61 yaş
- 01.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 62 yaş
- 01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 63 yaş
- 01.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 64 yaş
- 01.2048 tarihinden itibaren ise 65 yaş
Kadınların SGK’dan 5400 gün ile emeklilik şartları
İlk defa 01.05.2008 tarihinden sonra sigortası başlayan kadınlar 4a sigorta hizmet kolu kapsamında kısmi olarak emeklilik şartı 5400 gün olarak uygulanmaktadır. Emeklilik yaşlarının tespiti 5400 günü tamamladıkları yada tamamlayacakları zamana göre tespit edilir. Bu doğrultuda;
- 12.2005 tarihine kadar 5400 prim gününü tamamlayan kadınlar 61 yaşında emekli olmaya hak kazanırlar. Diğer kadınlar ise;
- 01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadınlar 62’de,
- 01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadın 63’te,
- 01.2040 ila 31.12. 2039 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadın 64’te,
- 01.2042 tarihinden itibaren ise 65 yaşında emekliliğe hak kazanırlar.
Güncel malulen emeklilik şartları nelerdir?
Malulen emeklilik şartları kapsamında, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu engelli olan kişilerin, maluliyetlerinin sağlık kuruluşları tarafından teyit edilmesi ve uzman doktorlar tarafından heyet raporu almaları gerekmektedir. Malulen emeklilik için en önemli şartlardan biri, bir meslekte çalışamama oranıdır. Malulen emeklilik hakkı elde etmek için, mesleğin %60 veya daha fazla iş göremezlik oranına sahip olmak gerekmektedir.
Ayrıca, sosyal güvenlik kurumu tarafından malul emeklilik için belirlenen bir diğer şart, en az 10 yıl çalışmış olmak ve 1.800 gün sigorta priminin ödenmiş olmasıdır. Ancak bu kural, engelli bir kişinin başka bir kişinin bakımına ihtiyacı varsa değişebilir. Engelli bir kişinin başkalarından bakıma ihtiyacı varsa, 10 yıllık çalışma süresi sayılmaz, ancak en az 1.800 gün prim ödenmiş olması gerekir.
Güncel engelli emeklilik şartları nelerdir?
Engelli olan bireyler, çalışırken psikolojik sorunlar ve fiziksel zorluklarla mücadele ederler. Bu sebeple, engelli olanlara diğer insanlardan daha erken emekli olma hakkı verilmiştir. Engelli emeklilik şartları, bu kişilerin iş hayatındaki yıpranma süreçleri göz önünde bulundurularak düzenlenmiştir. Engelli emekliliği için öncelikle tam teşekküllü bir hastaneden engelli raporu almak gerekmektedir. Engelli emekliliği şartları, sigorta süresi, en az %40 engelli raporu ve prim gün sayısı olmak üzere üç kriteri içermektedir. Kişi, engelli raporu aldıktan sonra bu kriterleri sağladığı takdirde erken emekliliğe hak kazanır. Türkiye’de erken emeklilik, 5510 sayılı kanun maddeleri kapsamında düzenlenmiştir. 2021 yılında çıkarılan resmi yönetmeliğe göre, hafif düzeyde çalışma gücünü kaybedenler %40, orta düzeyde kaybedenler %50 ve ağır düzeyde kaybedenler en az %60 oranında çalışma gücü kaybetmiş olarak tanımlanmıştır. Engelli emekliliği için %40 oranında engelli raporu gerekmektedir. %40’tan daha düşük bir orana sahip olanlar erken engelli emekliliğinden faydalanamazlar. Prim gün sayısı ise, kişinin sigorta başlangıç tarihine ve engelli rapor oranına bağlı olarak değişebilir.