Kanıksama Nedir?
Kanıksama, bir uyarıcıya veya duruma uzun süre maruz kalındığında, uyarıcının veya durumun önemini veya etkisini kaybetmesi ve artık fark edilmemesi veya dikkate alınmamasıdır. Bu, uyarıcının veya durumun artık yeni veya ilginç olmaması ve dolayısıyla artık dikkat çekmemesi nedeniyle oluşur.
Kanıksama, günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Örneğin, bir odanın içinde uzun süre oturulduğunda, odanın içindeki eşyalar artık fark edilmez veya dikkate alınmaz. Aynı şekilde, bir müzik parçasını uzun süre dinlendiğinde, müzik parçası artık yeni veya ilginç gelmez ve dolayısıyla artık dikkat çekmez.
Kanıksama, uyarıcının veya durumun önemini veya etkisini kaybetmesi nedeniyle, olumlu veya olumsuz sonuçlar doğurabilir. Örneğin, bir tehlike uyarısına uzun süre maruz kalındığında, uyarı artık fark edilmez veya dikkate alınmaz ve bu da tehlikenin fark edilmemesine ve önlem alınmamasına yol açabilir. Aynı şekilde, bir ödül veya ceza uyarısına uzun süre maruz kalındığında, uyarı artık yeni veya ilginç gelmez ve dolayısıyla artık dikkat çekmez ve bu da ödül veya cezanın etkisini kaybetmesine yol açabilir.
Kanıksamanın Nedenleri
Kanıksamanın oluşumunda rol oynayan birkaç faktör vardır. Bunlar şunlardır:
- Uyarıcının veya durumun sıklığı: Uyarıcı veya durum ne kadar sık karşılaşıılırsa, kanıksama o kadar hızlı oluşur.
- Uyarıcının veya durumun yoğunluğu: Uyarıcı veya durum ne kadar yoğun olursa, kanıksama o kadar hızlı oluşur.
- Uyarıcının veya durumun süresi: Uyarıcı veya duruma ne kadar uzun süre maruz kalınırsa, kanıksama o kadar hızlı oluşur.
- Uyarıcının veya durumun önemi: Uyarıcı veya durum ne kadar önemliyse, kanıksama o kadar yavaş oluşur.
- Kişinin uyarıcıya veya duruma olan ilgisi: Kişi uyarıcı veya duruma ne kadar ilgiliyse, kanıksama o kadar yavaş oluşur.
Kanıksamanın Sonuçları
Kanıksama, uyarıcının veya durumun önemini veya etkisini kaybetmesi nedeniyle, olumlu veya olumsuz sonuçlar doğurabilir. Olumlu sonuçlar şunlardır:
- Dikkat dağıtıcı uyarıcıların azaltılması: Kanıksama, dikkat dağıtıcı uyarıcıların azaltılmasına yardımcı olabilir. Örneğin, bir odanın içinde uzun süre oturulduğunda, odanın içindeki eşyalar artık fark edilmez veya dikkate alınmaz ve bu da kişinin dikkatini dağıtmaz.
- Uyarıcıların daha etkili hale getirilmesi: Kanıksama, uyarıcıların daha etkili hale getirilmesine yardımcı olabilir. Örneğin, bir reklam uzun süre gösterildiğinde, reklam artık yeni veya ilginç gelmez ve dolayısıyla artık dikkat çekmez. Ancak, reklamın gösterilme sıklığı azaltıldığında, reklam tekrar yeni ve ilginç hale gelir ve dolayısıyla tekrar dikkat çeker.
Olumsuz sonuçlar şunlardır:
- Tehlikelerin fark edilmemesi: Kanıksama, tehlikelerin fark edilmemesine yol açabilir. Örneğin, bir tehlike uyarısına uzun süre maruz kalındığında, uyarı artık fark edilmez veya dikkate alınmaz ve bu da tehlikenin fark edilmemesine ve önlem alınmamasına yol açabilir.
- Ödüllerin veya cezaların etkisinin kaybolması: Kanıksama, ödüllerin veya cezaların etkisinin kaybolmasına yol açabilir. Örneğin, bir ödül veya ceza uyarısına uzun süre maruz kalındığında, uyarı artık yeni veya ilginç gelmez ve dolayısıyla artık dikkat çekmez ve bu da ödül veya cezanın etkisini kaybetmesine yol açabilir.
Kanıksamanın Önlenmesi
Kanıksamanın önlenmesi için yapılabilecek birkaç şey vardır. Bunlar şunlardır:
- Uyarıcının veya durumun sıklığını azaltmak: Uyarıcı veya durum ne kadar sık karşılaşıılırsa, kanıksama o kadar hızlı oluşur. Bu nedenle, kanıksamanın önlenmesi için uyarıcının veya durumun sıklığını azaltmak gerekir.
- Uyarıcının veya durumun yoğunluğunu azaltmak: Uyarıcı veya durum ne kadar yoğun olursa, kanıksama o kadar hızlı oluşur. Bu nedenle, kanıksamanın önlenmesi için uyarıcının veya durumun yoğunluğunu azaltmak gerekir.
- Uyarıcının veya durumun süresini azaltmak: Uyarıcı veya duruma ne kadar uzun süre maruz kalınırsa, kanıksama o kadar hızlı oluşur. Bu nedenle, kanıksamanın önlenmesi için uyarıcının veya durumun süresini azaltmak gerekir.
- Uyarıcının veya durumun önemini artırmak: Uyarıcı veya durum ne kadar önemliyse, kanıksama o kadar yavaş oluşur. Bu nedenle, kanıksamanın önlenmesi için uyarıcının veya durumun önemini artırmak gerekir.
- Kişinin uyarıcıya veya duruma olan ilgisini artırmak: Kişi uyarıcı veya duruma ne kadar ilgiliyse, kanıksama o kadar yavaş oluşur. Bu nedenle, kanıksamanın önlenmesi için kişinin uyarıcıya veya duruma olan ilgisini artırmak gerekir.